W 2019 roku grupa specjalistów opublikowała raport w czasopiśmie medycznym The Lancet. Komisja EAT-Lancet zarekomendowała w nim pilną transformację światowego systemu żywnościowego, stawiając tym samym wyzwanie nam wszystkim.
Obecna produkcja żywności zagraża klimatowi
Dane zawarte w raporcie alarmują, że globalna produkcja żywności zagraża stabilności klimatu oraz przyczynia się do katastrofy ekologicznej. Rolnictwo generuje duże ilości gazów cieplarnianych, które mają wpływ na globalne ocieplenie klimatu. Zasoby wody słodkiej na świecie stale maleją. Do hodowli bydła oraz produkcji wołowiny wykorzystuje się bardzo duże ilości wody słodkiej (na 1 kilogram wołowiny około 10-30 tysięcy litrów wody). Woda przy produkcji żywności pochodzenia zwierzęcego jest zużywana dużo szybciej, niż przy produkcji żywności roślinnej.
Dieta korzystna dla globu
Powyższym wychodzi naprzeciw stworzona przez specjalistów dieta planetarna, mająca na celu odwrócenie skutków obecnego globalnego systemu produkcji żywności. Wdrożenie tego modelu żywienia na świecie mogłoby znacząco obniżyć odsetek osób z nadwagą oraz otyłością, ograniczyć nadmierną konsumpcję w krajach wysokorozwiniętych oraz przyczynić się do walki z głodem w krajach ubogich. Według ekspertów EAT-Lancet dieta planetarna pomogłaby nie tylko uniknąć poważnej degradacji środowiska, ale także zapobiec zgonom około 11 milionów ludzi rocznie.
Założenia diety planetarnej
Sposób żywienia w diecie planetarnej opracowano z myślą o osobach zdrowych, powyżej 2 roku życia. Dietę należy dostosować indywidualnie. W planowaniu diety powinno się uwzględniać płeć, wiek, masę ciała, poziom aktywności fizycznej, stan zdrowia oraz stan fizjologiczny (ciąża, karmienie piersią) danej osoby.
Założenia diety planetarnej polegają przede wszystkim na przyjmowaniu optymalnej ilości energii pochodzącej głównie z różnorodnych produktów pochodzenia roślinnego. Zaleca się ograniczenie spożycia mięsa czerwonego i produktów odzwierzęcych, które są źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych, a także ograniczenie produktów wysokoprzetworzonych oraz cukrów dodanych.
Istotne jest także wykorzystanie produktów lokalnych oraz sezonowych. Podkreśla się, aby dieta ta była dostosowana do tradycji, kultury, położenia geograficznego i demograficznego danej populacji. Takie podejście przyniesie korzyści środowiskowe oraz gospodarcze.
Grupy produktów w diecie planetarnej
Założenia diety planetarnej w raporcie określono w porcjach danej grupy produktów spożywczych, wyrażonych w gramach dla kaloryczności 2500kcal na dobę.
Preferowanym źródłem energii oraz węglowodanów są pełnoziarniste produkty zbożowe. Należy spożywać je w ilości około 232g na dobę. Zaleca się wyeliminowanie pokarmów z oczyszczonego ziarna zbóż (rafinowanych).
Bulwy oraz warzywa skrobiowe powinny być spożywane w ilości około 50g na dobę (50-100g). Warzywa i owoce to produkty, które powinny zajmować około połowę objętości talerza. Zalecane jest ich spożycie w ilości przynajmniej 5 porcji (300-600g) w ciągu dnia. Większość, czyli około 300g , powinny stanowić warzywa, a owoce w ilości przynajmniej około 200g.
Mleko oraz produkty mleczne powinny być spożywane w ilości około 250g (250-500g). Głównym źródłem białka powinna być żywność roślinna. Aby dostarczyć takie białko, należy uwzględnić w jadłospisie nasiona roślin strączkowych (soczewica, ciecierzyca, fasola, groch, bób, soja) w ilości 75-100g na dzień oraz orzechy w ilości około 50-70g dziennie.
Mięso czerwone, a zwłaszcza jego przetwory, trzeba ograniczyć w diecie do maksymalnie 75g-100g tygodniowo. Rekomenduje się umiarkowane spożycie drobiu i jaj oraz uwzględnienie w swoim jadłospisie ryb i owoców morza dwa razy w tygodniu.
Tłuszcze powinny być głównie pochodzenia roślinnego (olej rzepakowy, oliwa z oliwek, olej lniany, olej słonecznikowy). Te nienasycone kwasy tłuszczowe można spożywać w ilości średnio 40g (20-80g) na dobę. Istotne jest ograniczenie nasyconych kwasów tłuszczowych do około 11g na dobę.
Cukry dodane można spożywać w ilości maksymalnie 31g na dobę z założeniem jak największego ich ograniczania.
Warto wdrażać zasady tej diety do swojego stylu życia i sposobu jedzenia, bo może przynieść ona zarówno korzyści dla naszego organizmu, jak i przyczynić się do spowolnienia nieuniknionych zmian zachodzących w klimacie.
Piśmiennictwo:
Healthy Diets From Sustainable Food Systems. Food Planet Health. Summary Report of the EAT-Lancet Commission;https://eatforum.org/content/uploads/2019/01/EATLancet_Commission_Summary_Report.pdf; dostęp: 21.08.2020r.
