prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Dorota Szostak-Węgierek
lekarz, specjalista zdrowia publicznego. Od początku pracy zawodowej zajmuje się badaniami naukowymi w obszarze żywienia i dietetyki. Wieloletni pracownik naukowy Instytutu Żywności i Żywienia; obecnie kierownik Zakładu Dietetyki Klinicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Od 2016 roku przewodnicząca Sekcji Dietetyki Medycznej POLSPEN; od 2022 członek Zarządu POLSPEN.
Autorka licznych publikacji naukowych w dziedzinie żywienia człowieka i dietetyki, w tym dotyczących epidemiologii chorób żywieniowozależnych. Główne obszary zainteresowań: dietoprofilaktyka i dietoterapia chorób sercowo-naczyniowych, patogeneza otyłości, dietoprofilaktyka chorób nowotworowych, choroby Alzheimara i innych chorób dietozależnych, żywienie kobiet ciężarnych, programowanie wewnątrzmaciczne, epidemiologia żywienia.
Streszczenie wykładu
DIETA O CHOROBY NEURODEGENERACYJNE – ROLA WARZYW I OWOCÓW.
Coraz więcej jest dowodów na to, że ryzyko takich chorób neurodegeneracyjnych, jak choroba Alzheimera czy choroba Parkinsona, może zależeć od sposobu żywienia. Dotyczy to między innymi małego spożycia warzyw i owoców. Opublikowana w tym roku metaanaliza badań obserwacyjnych wykazała, że spożycie warzyw i owoców jest odwrotnie związane z występowaniem zaburzeń poznawczych u osób starszych. W wydanych w 2020 roku zaleceniach dotyczących żywienia w profilaktyce zaburzeń poznawczych u seniorów zwiększenie spożycia warzyw i owoców uzyskało status zalecenia silnego opartego na dowodach o umiarkowanej jakości (1B).
Nasilony stres oksydacyjny i związane z nim przyspieszenie procesu starzenia prowadzące do zaburzeń funkcji neuronów jest ważnym mechanizmem patogenetycznym chorób neurodegenaracyjnych. Dlatego do najważniejszych składników pokarmowych pochodzących z warzyw i owoców mających działanie neuroprotekcyjne należą antyoksydanty. Szczególną rolę ochronną odgrywają polifenole. Poza silnymi właściwościami antyoksydacyjnymi modulują one biogenezę amyloidu beta (Aβ) w chorobie Alzheimera. Dotyczy to zwłaszcza kwercetyny i kemferolu. Kwercetyna ponadto hamuje fosforylację białka Tau, obniża aktywność acetylocholinesterazy i łagodzi zapalenie w tkance nerwowej. Wykazano, że poprawia pamięć, procesy uczenia oraz inne funkcje poznawcze. Kemferol z kolei moduluje wiele szlaków sygnałowych związanych z procesem zapalnym, hamuje aktywność metaloproteinaz oraz generowanie wolnych rodników tlenowych, moduluje aktywność dysmutazy ponadtlenkowej i glutationu oraz BDNF (brain-derived neurotrophic factor).
Inną grupą związków pochodzących z warzyw i owoców mających potencjalne działanie neuroprotekcyjne w chorobach Alzheimera i Parkinsona są karotenoidy, takie jak likopen, beta-karoten, luteina i astaksantyna. Do ważnych mechanizmów ich korzystnego działania należą działanie antyoksydacyjne oraz hamowanie apoptozy. Do karotenoidów wykazujących działanie neuroprotekcyjne wydaje się należeć także alfa-karoten.