SYSTEM ZNAKOWANIA NUTRI-SCORE W OPINII POLSKICH KONSUMENTÓW

Komisja Europejska w ramach strategii „od pola do stołu” podkreśla istotną rolę systemów   znakowania na froncie opakowania w ułatwieniu konsumentom podejmowania optymalnych wyborów żywieniowych, które to są jednym z elementów strategii przeciwdziałania otyłości i innym niezakaźnym chorobom dietozależnym.  

Nutri Score to dobrowolne rozwiązanie funkcjonujące w ramach znakowania wartością odżywczą z przodu opakowania, które coraz powszechniej stosowane jest w oznakowaniu produktów spożywczych w krajach europejskich, również w Polsce.

W 2021 r. państwa oficjalnie zaangażowane i wprowadzające Nutri-Score tzw. COEN powołały komitet naukowy, którego zadaniem jest niezależne doradztwo w zakresie potencjalnej aktualizacji obecnego algorytmu Nutri-Score oraz dowodów naukowych stanowiących podstawę wpływu Nutri-Score na zdrowie publiczne. W 2022 komitet naukowy opublikował propozycję aktualizacji algorytmu w kategorii żywności ogólnej biorącą pod uwagę wytyczne żywieniowe (Food Based Dietary Guidelines).

Celem badania było określenie czy i na ile wybrane systemy oznaczania wartości odżywczej (Nutri- Score vs. RWS) pomagają konsumentom w klasyfikacji produktów pod kątem ich jakości odżywczej oraz czy i w jakim zakresie, dodatkowe informacje o systemach, poprawiają ich percepcję oraz klasyfikację produktów.

Badanie ilościowe realizowane online, wywiady kwestionariuszowe wspomagane komputerowo (CAWI), na reprezentatywnej, ogólnopolskiej próbie, N=1017 osób w wieku 18-64 lat, odpowiedzialnych lub współodpowiedzialnych za zakupy produktów spożywczych.

Wartość odżywcza produktu jest brana pod uwagę przy podejmowaniu decyzji zakupowych przez 61% badanych. Częściej wartości odżywcze sprawdzają kobiety, osoby poniżej 50 roku życia oraz mieszkańcy miast powyżej 500 tysięcy mieszkańców. Choć Nutri-Score (NS) stosowany jest w Polsce od niedawna blisko 40% respondentów już się z nim spotkało.  Konsumenci doceniają NS za czytelność, przejrzystość, prostotę, a także wartość informacyjną. Po krótkim wytłumaczeniu 68% poprawnie uszeregowało produkty w ramach tych samych kategorii oznakowane NS w porównaniu z produktami, które nie miały żadnego oznakowania (4%) oraz tymi, które znakowane były powszechnie stosowanym systemem RWS (14%).

Oznaczenie Nutri-Score ma pozytywny wpływ na poprawność klasyfikacji produktów w ramach tej samej kategorii ze względu na ich ogólną jakość odżywczą.

Choć konsumenci lepiej znają te systemy znakowania żywności, które są z nimi dłużej (RWS) to Nutri-Score znajduje ich uznanie – zwłaszcza po krótkim wyjaśnieniu.

Konsumenci doceniają jego graficzne przedstawienie w formie skali, które przemawia szczególnie do osób, które rzadko czytają etykiety produktów.

Nutri – Score wpływa na intencje zakupowe, tj. deklaratywnie zwiększa chęć zakupu produktów wyżej ocenianych w skali Nutri-Score w ramach tej samej kategorii produktowej.

Warto podkreślić istotną rolę dalszych działań edukacyjnych w zakresie właściwego zrozumienia zasad systemu.

TAJNA BROŃ MODULUJĄCA MIKROBIOTĘ – POLIFENOLE W WARZYWACH I OWOCACH. KTÓRE „NAJLEPIEJ” LECZĄ MIKROBIOTĘ JELITOWĄ?

Mikrobiota człowieka to termin określający populację  bakterii, archeonów, grzybów, wirusów i pierwotniaków, które zasiedlają nasz organizm. Większość z nich (około 80%) egzystuje w przewodzie pokarmowym  proporcjach około 1011-1012 mikroorganizmów na mililitr (mL). Mikrobiota jelitowa  dorosłych ludzi jest zróżnicowanym i dynamicznym ekosystemem co oznacza że każdy z nas ma swój unikatowy „skład” mikroorganizmów jelitowych  odgrywających ważną rolę w trawieniu pokarmów, ich wchłanianiu, regulacji funkcji endokrynnych jelit, modyfikowaniu działania leków, eliminacji toksyn i produkcji licznych związków. Niebagatelną rolę w modelowaniu mikrobioty jelitowej odgrywa skład diety (obejmujący także zawartość składników o charakterze antybakteryjnym np. pozostałości antybiotyków). Badania pokazują, że składniki pokarmowe są odpowiedzialne za  5-16% zmian mikroorganizmów jelitowych. Dietą preferowaną jest antyzapalna dieta typu śródziemnomorskiego (o wysokiej zawartości błonnika, niskiej zawartości tłuszczu zwierzęcego i niewielkiej zawartości białka zwierzęcego). Inne  metody regulacji składu i zróżnicowania mikrobioty jelitowej obejmują interwencję dietetyczną, probiotyki, prebiotyki, synbiotyki, antybiotyki, przeszczep mikrobioty kałowej (FMT), postbiotyki, a nawet genetycznie zmodyfikowane bakterie, chociaż dla większości z nich nie ma dowodów na długoterminową skuteczność i bezpieczeństwo w oparciu o badania kliniczne. Jak dotąd interwencja dietetyczna została z powodzeniem przetestowana w zaburzeniach wątroby o podłożu metabolicznym, takich jak niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby (NAFLD).

SPOŻYCIE WARZYW I OWOCÓW W WYBRANYCH GRUPACH POPULACYJNYCH W POLSCE W ODNIESIENIU DO AKTUALNYCH ZALECEŃ.

Warzywa i owoce odgrywają szczególną rolę żywieniową dostarczając witamin, składników mineralnych oraz innych cennych składników bioaktywnych, a także błonnika. Produkty te w istotny sposób zmniejszają ryzyko wielu chorób, w tym chorób układu sercowo-naczyniowego, otyłości, cukrzycy, niektórych nowotworów.  Eksperci, w tym WHO zalecają spożycie co najmniej 400 g owoców i warzyw dziennie (z wyjątkiem ziemniaków i innych bulwiastych bogatych w skrobię).

W pracy przedstawione zostały dane o spożyciu warzyw, owoców oraz ich przetworów w Polsce. Dane dotyczące częstotliwości spożycia wybranych grup warzyw i owoców przez dzieci, młodzież i osoby dorosłe uzyskane zostały w ramach reprezentatywnego Krajowego badania sposobu żywienia i stanu odżywienia przeprowadzonego w latach 2019-2020 [1]. Ponadto przedstawione zostały dane o spożyciu warzyw i owoców w Polsce na podstawie wyników badań budżetów gospodarstw domowych przeprowadzonych przez Główny Urząd Statystyczny na reprezentatywnych próbach gospodarstw domowych [2].

Średnie spożycie owoców, warzyw oraz ich przetworów (bez soków) w gospodarstwach domowych w Polsce w 2020 r. wyniosło 292 g/os/dzień, co stanowiło 73% zalecanej ilości przez WHO. Dla porównania w roku 2010 przeciętne spożycie w przeliczeniu na osobę  wyniosło 281 g/dzień, czyli 70% zalecanej ilości.

Analiza częstotliwości spożycia warzyw, zarówno w grupach dzieci, młodzieży, jak i osób dorosłych wykazała, że najczęściej spożywanymi były warzywa o jadalnych owocach, takie jak pomidory, papryka, ogórki. Wśród dzieci w wieku 3-9 lat codziennie jadło je 13,5% badanych, a 67,2% kilka razy w tygodniu. Pozostałe warzywa zwykle pojawiały się w ich jadłospisach 1-3 razy w tygodniu.

W grupie młodzieży warzywa o jadalnych owocach codziennie występowały w diecie tylko 14,4% chłopców i 17% dziewcząt. Większość spożywała je 2-3 razy w tygodniu (35,4% chłopców i 34% dziewcząt) bądź 4-5 razy w tygodniu (30,2% i 31,6%).

Wśród osób dorosłych warzywa o jadalnych owocach zazwyczaj spożywane były 2-3 razy w tygodniu (przez 38,9% mężczyzn i 34,4% kobiet) bądź 4-5 razy w tygodniu (przez 32,2% badanych). Raz dziennie spożywało je 10,6% mężczyzn i 14,7% kobiet.

Analiza częstotliwości spożycia owoców wykazała, że zarówno w grupie dzieci, młodzieży, jak i osób dorosłych najbardziej popularne były jabłka i gruszki.

W diecie 64,2% dzieci w wieku 3-9 lat jabłka i gruszki występowały kilka razy w tygodniu, a codziennie w diecie 22,8% dzieci.

Młodzież często spożywała jabłka i gruszki 2-3 razy (34,8% chłopców i 37,7% dziewcząt) lub 4-5 razy w tygodniu (29,8% i 23,9%). Część badanych (14,5% chłopców i 20,1% dziewcząt) spożywała je przynajmniej raz dziennie.

Mężczyźni i kobiety spożywali te gatunki owoców głównie 2-3 razy w tygodniu (odpowiednio: 41,4% i 39,2%). Niewielki odsetek odpowiedzi wskazywał na codzienne spożycie jabłek lub gruszek (mężczyźni – 8,2%, kobiety – 11,7%).

Reasumując, badania spożycia w gospodarstwach domowych wykazały, że w ciągu ostatniej dekady, spożycie warzyw i owoców w Polsce było poniżej zalecanej ilości 400 g/osobę/dzień. Mimo, iż zalecenia wskazują na spożywanie warzyw i owoców kilka razy w ciągu dnia, to w przypadku dzieci, młodzieży i osób dorosłych dotyczyło to niewielkiej grupy badanych. Niezbędne jest zwiększenie udziału warzyw i owoców w codziennej diecie oraz upowszechnianie wiedzy o ich wartości odżywczej i właściwościach zdrowotnych.

Źródła danych:
1. Stoś K., Rychlik E. Woźniak A. i wsp. Krajowe badanie sposobu żywienia i stanu odżywienia. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy. Warszawa 2021 (https://www.pzh.gov.pl/download/28206)
2. GUS, Budżety gospodarstw domowych w latach 2010-2020, Warszawa 2011-2021