DIETA „WEGE” A CIĄŻA. JAKIEJ WIEDZY DOSTARCZAJĄ BADANIA NAUKOWE?

Diety roślinne stają się coraz bardziej powszechne, głównie z uwagi na mniejsze ryzyko otyłości, cukrzycy i chorób serca. Szacuje się, że wegetarianie i weganie stanowią obecnie w Polsce 7,5% populacji i w większości są to osoby młode. W świetle ogólnopolskiego badania Instytutu Matki i Dziecka (przeprowadzonego w latach 2017-2020, na grupie 2446 kobiet ciężarnych) dietę wegetariańską lub wegańską w czasie całej ciąży stosuje 1,3% kobiet. Chociaż dieta wegetariańska jest od lat w czołówce najbardziej prozdrowotnych diet to jej stosowanie przez kobiety ciężarne jest wciąż przedmiotem dyskusji. Amerykańska Akademia Żywienia i Dietetyki w swoim stanowisku z 2016 r. wyraziła pogląd, że odpowiednio zaplanowane diety wegetariańskie, w tym wegańskie są zdrowe na wszystkich etapach życia, w tym w okresie ciąży. W Polsce Komitet Nauki o Żywieniu Człowieka PAN (stanowisko z 2019 r.) nie zaleca stosowania diet wegańskich i łagodnych form wegetarianizmu, wykluczających mięso w żywieniu kobiet ciężarnych i karmiących piersią, uzasadniając to trudnościami w pokryciu wymagań organizmu i dużym ryzkiem niedoborów pokarmowych.

W przypadku stosowania diety wegetariańskiej/wegańskiej ryzyko zbyt małego spożycia dotyczy przede wszystkim witaminy B12, żelaza, witaminy D, wapnia, kwasu dokozaheksaenowego (DHA) i białka. Witamina B12 występuje tylko w żywności pochodzenia zwierzęcego, a zatem bez spożywania produktów wzbogacanych i bez suplementacji nie jest możliwe pokrycie zapotrzebowania organizmu. Zapasy tej witaminy w wątrobie noworodków, urodzonych przez kobiety na diecie wegetariańskiej są na ogół znacznie mniejsze, niż u noworodków urodzonych przez kobiety z prawidłowym spożyciem. DHA jest w życiu płodowym składnikiem niezbędnym do prawidłowego rozwoju centralnego układu nerwowego i narządu wzroku dziecka. Jego źródłem jest prawie wyłącznie żywność pochodzenia zwierzęcego (tłuste ryby, jaja, małże), a spośród produktów roślinnych jedynie algi morskie. W związku z tym kobiety ciężarne na dietach roślinnych spożywają znacznie mniej DHA, niż kobiety na diecie tradycyjnej, co skutkuje niższym stężeniem DHA we krwi matek oraz krwi pępowinowej noworodków. W odniesieniu do żelaza szacuje się, że zapotrzebowanie u wegetarian jest niemal 2 razy większe, niż u nie wegetarian, jednakże należy pamiętać, że przy małych zapasach ustrojowych tego pierwiastka jego wchłanianie znacznie wzrasta.

Aktualnie niewiele jest wysokiej jakości badań, na temat wpływu diety wegetariańskiej na stan zdrowia matki i dziecka, ale sugeruje się, że taka dieta zmniejsza ryzyko cukrzycy ciążowej, nadciśnienia indukowanego ciążą oraz nadmiernego przyrostu masy ciała matki.  Formułowanie jednoznacznych wniosków nie jest na razie możliwe, z powodu braku – w skali światowej – ścisłej definicji wegetarianizmu, małych grup kobiet uczestniczących w badaniach oraz stosunkowo dużej ilości badań z krajów rozwijających się, w których skutki diety trudno jest oddzielić od skutków niskiego standardu życia i uwarunkowań etnicznych. Dotychczas większość danych wskazuje, że masa ciała noworodków matek na diecie wegetariańskiej jest mniejsza, niż noworodków matek na diecie tradycyjnej, a w przypadku diety wegańskiej wzrasta ryzyko małej masy ciała noworodka. Mleko wegetarianek i weganek jest w stanie spełnić potrzeby żywieniowe niemowląt, pod warunkiem odpowiedniej suplementacji. Kobietom na diecie wegetariańskiej/wegańskiej, które planują potomstwo zaleca się uzupełnienie niedoborów jeszcze przed zajściem w ciążę. O takim sposobie odżywiania się należy poinformować lekarza, a optymalne byłoby skorzystanie także z porady doświadczonego dietetyka.