dr hab. n. med. Marta Mańczuk
matematyczka, epidemiolożka, od początku kariery naukowej związana z Narodowym Instytutem Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowym Instytutem Badawczym w Warszawie, gdzie od 2012 r. kieruje Pracownią Prewencji Pierwotnej Nowotworów. Stypendystka Polsko-Amerykańskiej Komisji Fulbrighta 2014-2015, w kategorii Senior Advanced Research Award. W ramach stypendium odbyła roczny staż naukowy w Icahn School of Medicine at Mount Sinai, w Nowym Jorku.
W pracy naukowej skupia się na związanych ze stylem życia czynnikach ryzyka przewlekłych chorób niezakaźnych. Główna badaczka w kohortowym badaniu populacyjnym PONS. Od 2020 r. jest członkiem Komitetu Zdrowia Publicznego Państwowej Akademii Nauk. Współautorka i popularyzatorka Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem i koncepcji medycyny stylu życia. Ekspertka Narodowej Strategii Onkologicznej w dziedzinie prewencji pierwotnej nowotworów. Zasiada w Zarządzie Głównym Polskiego Towarzystwa Onkologicznego w kadencji 2022-2026. Współautorka około 50 pełnotekstowych prac naukowych, opublikowanych w recenzowanych czasopismach.
Streszczenie wykładu
WARZYWA I OWOCE W DIECIE A ZAPOBIEGANIE NOWOTWOROM.
Europejski Kodeks Walki z Rakiem zawiera oparte o dowody naukowe wskazówki dotyczące sposobów na obniżenie ryzyka zachorowania na nowotwory. Jednym z zaleceń jest przestrzeganie zasad prawidłowego sposobu żywienia, w tym jedzenie dużej ilości produktów pełnoziarnistych, roślin strączkowych oraz warzyw i owoców.
Zależność między sposobem odżywiania się a ryzykiem wystąpienia choroby nowotworowej jest złożona. Typowa dieta może zawierać ponad 25 tysięcy różnych bioaktywnych składników. Każdy bioaktywny składnik żywności może potencjalnie wpływać na rozmaite aspekty procesu nowotworowego pojedynczo lub w połączeniu innymi mikroskładnikami. Zarówno jakość jak i czas trwania narażenia na składniki żywności mają wpływ na odpowiedź komórkową. Dlatego niemożliwe jest, aby określić związek etiologiczny między poszczególnymi składnikami diety a ryzykiem nowotworów, jest to raczej wpływ kombinacji różnych składników i innych zmiennych na poszczególne procesy kancerogenezy.
Szacuje się, że spożywanie odpowiedniej ilości warzyw i owoców powoduje obniżenie ryzyka zachorowania na nowotwory jamy ustnej, gardła i krtani o 34% i 17%, odpowiednio; obniżenie ryzyka zachorowania na nowotwory przełyku o 21% i 5% odpowiednio; oraz na raka żołądka o 21% i 18% odpowiednio.
Jedzenie warzyw i owoców sprzyja prewencji pierwotnej nowotworów (zapobieganiu nowotworom). Amerykański Instytut Badań nad Rakiem (WCRF/AICR) zaleca spożywanie w większości produktów pochodzenia roślinnego, jedzenie co najmniej pięciu porcji (>400g) nie skrobiowych warzyw i owoców każdego dnia. Najwyższą redukcję ryzyka zarorowania na chorobę nowotworową w przypadku stosowania się do tych rekomendacji obserwujemy dla raka żołądka, raka endometrium, raka przełyku, raka jelita grubego oraz nowotworów jamy ustnej, gardła i krtani.